Νικόλας Φαραντούρης – Ο ρόλος της Ελλάδας στον σχεδιασμό της νέας ΚΑΠ: Δυνατότητες και περιορισμοί

Οι περικοπές σε βασικούς τομείς όπως η Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) και η χρηματοδότηση της περιφερειακής συνοχής δεν «περικόπτουν» απλώς τις ευρωπαϊκές δαπάνες. Υπονομεύουν άμεσα την ικανότητα της Ελλάδας να επενδύει, να υποστηρίζει την περιφέρειά της και να σχεδιάζει το μέλλον της.

Tο κλείσιμο των εργασιών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου επεφύλασσε μία μεγάλη απογοήτευση για όλες σχεδόν τις πτέρυγες και ευρωομάδες του δημοκρατικού τόξου: Η πρόταση του επόμενου Προϋπολογισμού της ΕΕ 2028-2034 (Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο ΠΔΠ, Multiannual Financial Framework – MFF) που παρουσιάστηκε στις Βρυξέλλες απ’ την Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν.

Όπως εξήγησα στις δηλώσεις μου αμέσως μετά την επεισοδιακή παρουσίαση (είχαν προηγηθεί θυελλώδεις διαφωνίες από πολλά μέλη της Επιτροπής με αποτέλεσμα να καθυστερήσει πανω από 4 ώρες η παρουσίαση), η Πρόεδρος της Επιτροπής προωθεί ένα μοντέλο «εθνικού φακέλου» με ενοποίηση πολιτικών και ταμείων και περικοπές κονδυλίων σε κρίσιμους τομείς όπως η Περιφερειακή Συνοχή και η Κοινή Αγροτική Πολιτική.

Ας δούμε την προβολή αυτών των προτάσεων στην εγχώρια δημοσιονομική πραγματικότητα εν όψει των διαπραγματεύσεων που ξεκινούν απ’ τον Σεπτέμβρη.

Το πρώτο που πρέπει να γίνει σαφές: Το ευρωπαϊκό δημοσιονομικό πλαίσιο δεν είναι κάποιο μακρινό «λογιστικό βιβλίο» στις Βρυξέλλες αλλά ένας δομικός πυλώνας του ίδιου του εθνικού προϋπολογισμού. Οι περικοπές σε βασικούς τομείς όπως η Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) και η χρηματοδότηση της περιφερειακής συνοχής δεν «περικόπτουν» απλώς τις ευρωπαϊκές δαπάνες.

Υπονομεύουν άμεσα την ικανότητα της Ελλάδας να επενδύει, να υποστηρίζει την περιφέρειά της και να σχεδιάζει το μέλλον της.
Εξηγούμαι: για δεκαετίες, η ΚΑΠ αποτελεί τη ραχοκοκαλιά της ελληνικής πολιτικής για τη γεωργία, συνεισφέροντας περισσότερα από 2 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως. Για περιφέρειες όπως η Θεσσαλία, η Ήπειρος και η Δυτική Μακεδονία, που μάλιστα αντιμετωπίζουν δημογραφική μείωση και περιβαλλοντικές προκλήσεις, οι ευρωπαϊκές επιδοτήσεις δεν μπορεί να εκλαμβάνονται ούτε ως «μπόνους» ούτε «ρουσφέτι». Είναι απαραίτητη ενίσχυση που στηρίζει την παραγωγή, ενισχύει την τοπική οικονομία και διασφαλίζει την επισιτιστική σταθερότητα. Για παράδειγμα, την τρέχουσα περίοδο (2021-2027), οι ευρωπαϊκή πόροι ανέρχονται σε €19 δισ. με ιδιαίτερη έμφαση στα οπωροκηπευτικά, στο ελαιόλαδο και τις επιτραπέζιες ελιές, στον αμπελοοινικό τομέα και στα μελισσοκομικά προϊόντα.

Η πρόταση της Κομισιόν αλλάζει ριζικά τη δομή του ΠΔΠ. Προβλέπονται, με την επίκληση της μεγαλύτερης ευελιξίας και της απλούστευσης, συγχωνεύσεις προγραμμάτων και ταμείων – κάτι που από μόνο του εγείρει ανησυχίες για τη διαφάνεια και αποτελεσματικότητα στην παρακολούθηση της υλοποίηση πολιτικών. Συγκεκριμένα, η πρόταση περιλαμβάνει ενοποίηση, υπό τα νέα Εθνικά και Περιφερειακά Σχέδια Εταιρικής Σχέσης (στο μοντέλο του Ταμείου Ανάκαμψης – RRF) των ταμείων και των πόρων για τη συνοχή, την περιφερειακή και αγροτική ανάπτυξη, τη γεωργία, την αλιεία, τη μετανάστευση, την ασφάλεια και τον έλεγχο των συνόρων. Ο συνολικός προτεινόμενος προϋπολογισμός τους συνεπάγεται μια μεγάλη μείωση σε σύγκριση με το τρέχον ΠΔΠ (-56 δισ.).

Από την Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) κόβονται πάνω από €80 δισ. σε σχέση με το τρέχον ΠΔΠ, το οποίο σημαίνει μείωση κατά 10% στον Πυλώνα Ι και στο Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Εγγυήσεων, ενώ πολλές επιμέρους απώλειες αναμένεται να προκύψουν στη συνέχεια.

Μια εξίσου σημαντική παράμετρος της εξίσωσης είναι η ραγδαία τα τελευταία χρόνια αύξηση της δαπάνης για ζωοτροφές και λιπάσματα. Με όλα αυτά τα δεδομένα, η περικοπή των κονδυλίων της ΚΑΠ, που ζητά η Κομισιόν, θα επηρεάσει τους αγρότες και θα έχει αντίκτυπο στους προμηθευτές και τελικά στους καταναλωτές.

Εξίσου σημαντικό θεωρώ τον κίνδυνο «επανεθνικοποίησης» του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού και στην περίπτωση της ΚΑΠ με κατακερματισμό των ευρωπαϊκών πολιτικών και ταυτόχρονη υποβάθμιση των τοπικών και περιφερειακών Αρχών, αντίστοιχη με τη λογική του σχεδιασμού και υλοποίησης του Ταμείου Ανάκαμψης. Πρακτικά αυτό σημαίνει, περισσότερες αρμοδιότητες για τη διαχείριση στην κυβέρνηση και λιγότερες στις περιφέρειες και την αυτοδιοίκηση. Η προσέγγιση αυτή προκαλεί σοβαρές ανησυχίες τόσο ως προς την διαφανή κι αξιοκρατική, όσο και ως προς την αποτελεσματική διαχείριση των κονδυλίων από διεφθαρμένες ή αναποτελεσματικές κεντρικές κυβερνήσεις Κρατών Μελών, όπως αποδεικνύεται στην περίπτωση της Ελλάδας, όπως δείχνει η εμπειρία της διαχείρισης των κονδυλίων του Ταμείου Ανάκαμψης: Απευθείας αναθέσεις, στημένοι διαγωνισμοί, ψίχουλα στην περιφέρεια, εν εξελίξει έλεγχοι των Ευρωπαϊκών Αρχών για διαφθορά.

Είναι ωστόσο σημαντικό να γίνει κατανοητό ότι τα ευρωπαϊκά αυτά κονδύλια δεν αποτελούν κάποιον «έκτακτο» συμπληρωματικό πόρο για την Ελλάδα αλλά είναι οργανικά ενσωματωμένα στη δομή του εθνικού προϋπολογισμού και κατ’ επέκταση του εγχώριου προϊόντος. Επιβάλλεται λοιπόν να επιμείνουμε στην αναθεώρηση του σχεδίου της Προέδρου της Επιτροπής και ταυτόχρονα να βάλουμε σε μια τάξη το εθνικό σύστημα διανομής των πόρων και τη δημόσια διοίκηση.

Οι κρίσιμες αυτές ευρωπαϊκές δημοσιονομικές εξελίξεις συμβαίνουν δυστυχώς στην Ελλάδα υπό τη σκιά του σκανδάλου ΟΠΕΚΕΠΕ που εξευτελίζει τη χώρα μας, απομειώνει τη διαπραγματευτική ισχύ όλων ημών που διεκδικούμε περισσότερα κονδύλια για τον πρωτογενή τομέα και εντείνει την καχυποψία των εταίρων μας για την διαχείριση των ευρωπαϊκών πόρων. Η ζημιά για την Ελλάδα είναι ανυπολόγιστη.

Ωστόσο ο αγώνας στις Βρυξέλλες πρέπει να δοθεί. Διότι οι περικοπές θα έχουν άμεσες και συστημικές επιπτώσεις στο οικογενειακό καλάθι, τον εθνικό δημοσιονομικό προγραμματισμό, την περιφερειακή ανάπτυξη και τις δημόσιες επενδύσεις. Ο προϋπολογισμός της ΕΕ είναι δομικά συνυφασμένος με την εθνική δημοσιονομική αρχιτεκτονική της Ελλάδας, καθώς και τους στρατηγικούς κινδύνους που ενέχουν οι περικοπές στο πλαίσιο του επικείμενου Πολυετούς Χρηματοδοτικού Πλαισίου. Γι’ αυτό δεν πρέπει να τον αντιμετωπίζουμε με αδιαφορία, αλλά με στρατηγική, συντονισμό, διαφάνεια και τεχνοκρατική επάρκεια. Τα δείγματα της Κυβέρνησης μέχρι σήμερα είναι απογοητευτικά. Απουσιάζει η στρατηγική και ο συντονισμός. Για ποια διαφάνεια να μιλήσουμε σε συνθήκες οργανωμένης λεηλασίας που παραπέμπουν σε εγκληματική οργάνωση; Και τεχνοκρατική επάρκεια, είναι προφανές ότι δεν μπορούν να διαθέτουν οι κομματικοί εγκάθετοι, τα ανηψούδια και τα βαφτιστήρια που έχουν καταπέσει ληστρικά στα ευρωπαϊκά κονδύλια με υπουργικές και πρωθυπουργικές πλάτες.

Άρα ο αγώνας θα πρέπει να δοθεί από εμάς, στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Και απ’ τους έντιμους υπηρεσιακούς παράγοντες και τεχνοκράτες των ελληνικών Αρχών, της Μόνιμης Ελληνικής Αντιπροσωπείας και της ελληνικής δημόσιας διοίκησης. Ξεκινάμε.

(Ο Νικόλας Φαραντούρης είναι Ευρωβουλευτής (the Left), Μέλος της Επιτροπής Προϋπολογισμού, Περιβάλλοντος, Ασφάλειας και Άμυνας και Συντονιστής της Επιτροπής Συνταγματικών Υποθέσεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Καθηγητής Ευρωπαϊκού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς, κάτοχος της Ευρωπαϊκής Έδρας Jean Monnet)

 dnews.gr